به گزارش «سراج24»، در حالی که دور جدید گفتگوهای ایران و آمریکا از روز گذشته در شهر لوزان سوئیس آغاز شده است و قرار است کشورهای اروپایی نیز به این جمع افزوده شوند، آمریکا در این دور از چاشنی تهدید را نیز به مذاکرات افزوده است. «جاش ارنست» سخنگوی کاخ سفید گفته که اگر ایرانیان پس از بیش از یک سال مذاکره نتوانند بر سر پرونده هسته ای خود با 1+5 به توافق برسند، آمریکا و شرکایش میز مذاکرات را ترک خواهند کرد.
در مقابل اما ایران اعلام کرده است که نگارش توافق هنگامی آغاز می شود که درباره راه حل ها گفت و گو و بر سر آنها به نظر واحد رسیده شود. محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران، این سخن را در دیدار فدریکا موگرینی هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته است. او افزوده «باید در باره راه حل ها صحبت و روی آنها توافق کنیم و سپس نگارش را آغاز کنیم. روی هیچ موضوعی توافق نخواهد شد مگر آنکه درباره تمامی موضوعات توافق شود.»
هر چند در این دور از مذاکرات، اتحادیه اروپا در بیانیه ای از رسیدن به توافقی جامع حمایت کرده است و لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه هم درباره از پیشرفت در مذاکرات که گفته است، اما منابع مطلع در تهران تایید می کنند که اختلاف نظر درباره فردو تبدیل به یکی از اصلی ترین گره ها در مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 شده است.
بنابر برخی شنیده های ایران هسته ای نشان می دهد، موضوع اصلی درباره فردو این است که امریکا خواهان آن است که ظرفیت غنی سازی مورد توافق در توافق نهایی برای ایران (احتمالا 6000 سو) صرفا در نطنز مستقر باشد، اما ایران اصرار دارد که حداقل 1000 سو از این مقدار باید در فردو مستقر شود.
تاسیسات غنی سازی فردو در نزدیکی شهر قم قرار دارد، حدود 3000 ماشین نسل اول بهبود یافته در آن مستقر است، این ماشین ها در آبشارهای 174تایی سازمان یافته است، ولی هم اکنون فقط یک سوم ظرفیت این تاسیسات مشغول غنی سازی زیر 5 درصد است.
استدلال اصلی ایران این است که وقتی دو طرف درباره یک سقف برای ظرفیت غنی سازی توافق دارند، طرف غربی نباید درباره چگونگی اجرای این غنی سازی در ایران و از جمله درباره مکان آن چون و چرا کند و این دیگر به خود ایران مربوط است که چگونه این مقدار غنی سازی را محقق کند. ضمن اینکه، مطابق اطلاعاتی که رسما تایید نشده، تیم مذاکره کننده هسته ای ایران نوعی شفافیت فراپروتکلی را در توافق نهایی خواهد پذیرفت که با وجود آن غرب دیگر به هیچ وجه نمی تواند ادعا کند درباره ماهیت فعالیت ها در فردو نگران است.
علاوه براین، ایران به طور سنتی اینگونه استدلال کرده است که تا زمانی که تهدیدنظامی رژیم صهیونیستی علیه برنامه هسته ای ایران باقی است، فردو –به عنوان یک تاسیسات آسیب ناپذیر در مقابل حملات متعارف نظامی- باید به عنوان یک تاسیسات غنی سازی فعال باقی بماند تا عدم حمله به نطنز را ضمانت کند.
اصطلاحا در این حالت گفته می شود فردو نوعی پدافند غیر عامل برای تاسیسات نطنز است.
به لحاظ راهبردی، تحلیلگران عقیده دارند تبدیل تاسیسات فردو به یک تاسیسات غیر غنی سازی به معنای قرار دادن نطنز در خطر حمله نظامی است.
با این حال، به نظر می رسد طرف امریکایی بر این موضوع اصرار دارد که فردو باید «هدفی متفاوت پیدا کرده» و به یک تاسیسات تحقیق و توسعه بدون هرگونه ماموریتی در زمینه انباشت مواد شکافت پذیر بدل شود.
دیپلمات ها می گویند مسئله فردو اکنون یکی از موضوعات تعیین کننده در مذاکرات است که به نظر می رسد مصالحه درباره آن دشوار باشد چرا که یکی از دو طرف نهایتا باید از موضع خود کوتاه بیاید.
براساس این گزارش، تا کنون جزئیاتی از آنچه قرار است پس از رسیدن به توافق نهایی اتفاق بیفتد و تعهدات دو طرف، منتشر نشده است اما وب سایت فارین پالیسی در گزارشی مهم و مفصل روایتی دست اول از مباحثات میان ایران و 1+5 درباره نحوه تعلیق تحریم ها در صورت حصول توافق نهایی هسته ای پرداخته است. اهمیت این گزارش که به قلم کالم لینچ نوشته و در روز 25 اسفند منتشر شده از این رو است که منابع مطلع در تهران اطلاعات آن را نزدیک به حقیقت ارزیابی کرده اند.
در این گزارش آمده است: دولت باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا به توافقی مهم با تهران نزدیک می شود که محدودیت های جدید بر برنامه هسته ای ایران را در مقابل کاهش تحریم های بین المللی که اقتصاد این کشور را به زانو درآورده است اعمال خواهد کرد. اما چنانچه این توافق حاصل شود برچیدن محدویت های آمریکا علیه ایران که در پی صدور چند حکم پی در پی روسای جمهوری آمریکا و مصوبات کنگره اعمال شده است یک شبه اتفاق نخواهد افتاد.
آمریکا و شرکای مذاکره کننده این کشور متشکل از روسیه، انگلیس، چین، فرانسه و آلمان در تلاش برای دستیابی به توافقی جامع هستند که در چارچوب آن محدودیت های اعمال شده توسط دولت اوباما، کنگره، اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان ملل کاهش خواهد یافت.
دولت اوباما احتمالا اکثر تحریم های آمریکا را به حال تعلیق درخواهد آورد و دولت های بعدی این روند چشم پوشی را در طول مدت اجرای توافقنامه که انتظار می رود ده تا پانزده سال به طول انجامد ادامه خواهند داد، چنانچه ایران به تعهدات خود به طرف مقابل پایبند باشد در پایان توافق لازم است کنگره قانونی را برای برچیدن دائم آنها تصویب کند.
اما هیچ نشانی از تمایل قانونگذاران برای انتظار در این دوره به چشم نمی خورد و ممکن است با مداخله مخالفان در کنگره قوانینی به تصویب برسد که اجرای این روند را مختل کند.
شورای امنیت و اتحادیه اروپا نیز باید محدودیت هایی را که از جانب آنها اعمال شده است لغو کنند اما از آنجا که اعضای دائم شورای امنیت و آلمان و فرانسه از طرف های مذاکره هستند انتظار می رود از رئوس کلی قید شده در توافقنامه تبعیت کنند.
البته اختلافات سیاسی در آمریکا درخصوص توافق با ایران در حالی بروز کرده است که نشانه ها از آمادگی دولت برای لغو طیف وسیعی از تحریم ها حکایت دارد؛ اقدامی که این امکان را به تهران خواهد داد تا اوضاع اقتصادی خود را بهبود بخشد و در عین حفظ بخش اعظم زیرساخت های انرژی هسته ای این کشور بار دیگر وارد نظام مالی بین المللی شود.
در مقابل تهران باید امکان بازرسی غیرمنتظره بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی را از فعالیت های هسته ای مورد تایید این کشور فراهم کند و گزارشی مفصل را درباره گام هایی که در گذشته در مسیر دستیابی به تجهیزات هسته ای برداشته است ارائه دهد.
چنانچه توافق حاصل شود، دولت اوباما باید کاهش شبکه پیچیده تحریم های مالی، نظامی و هسته ای را که ادعا می شود ایران را تقریبا به زانو درآورده است توجیه کند.
بسیاری از قانونگذاران هر دو حزب تمایل چندانی به کاهش تحریم ها ندارند مگراینکه ایران با توافقی موافقت کند که شرایطی سخت تر از شرایطی را شامل شود که کاخ سفید به تهران اعلام کرده است مایل به پذیرش آنهاست.
در چارچوب این توافق ایران می تواند تاسیسات هسته ای خود را همچنان دست نخورده نگه دارد اما توانایی تهران برای تولید اورانیوم با غنای بالا که در تامین سوخت کلاهک هسته ای کاربرد دارد محدود خواهد شد.
تهران همچنین باید فعالیت سانتریفوژهای خود را کاهش دهد و امکان بازرسی های بین المللی را از برنامه هسته ای خود بیش از گذشته فراهم آورد.
مقامات می گویند این هدف تضمین خواهد کرد که آمریکا می تواند از فریبکاری ایران دست کم یک سال پیش از آنکه این کشور بتواند به توانایی تولید سوخت کافی برای ساخت بمب دست یابد مطلع شود.
ایران همچنین باید فعالیت های خود را در تاسیسات آب سنگین اراک کاهش دهد.بسیاری از محدودیت ها بر سر برنامه هسته ای ایران برای دست کم ده سال باقی خواهد ماند.
اسرائیل و جمهوریخواهان اذعان کرده اند که دست ایران برای تولید تسلیحات هسته ای باز خواهد شد.اما مقامات می گویند برنامه هسته ای ایران تحت نظارت دائم آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار خواهد داشت.
در چارچوب تحریم های کنونی که به سال 2006 بازمی گردد، ایران از غنی سازی اورانیوم، بازفراوری سوخت هسته ای و فعالیت در زمینه رئاکتور آب سنگین که می تواند در تولید پلوتونیوم کاربرد داشته باشد منع شده است.
دیپلمات ها می گویند توافق به تصویب قطعنامه جدید شورای امنیت نیاز دارد که در آن تحریم هایی که تهران را از دسترسی به ابزارهای مالی و فنی برای انجام فعالیت های حساس هسته ای منع می کند مورد تجدیدنظر قرار می دهد و به تهران اجازه غنی سازی اورانیوم در سطح نسبتا پایین می دهد.
سفیر فرانسه در واشنگتن می گوید چنانچه توافق حاصل شود، قطعنامه شورای امنیت غیرقابل اجتناب است.
وی می گوید این یک گزینه نیست بلکه الزام است.قطعنامه جدید سازمان ملل به ایران اجازه خواهد داد غنی سازی اورانیوم را ازسرگیرد اما در سطحی محدوتر از گذشته.
یک دیپلمات بلندپایه اعلام کرد امیدها برای برچیده شدن رئاکتور آب سنگین اراک کمرنگ شده است .با وجود این، ایران مجبور خواهد شد با تغییر در عملکرد این تاسیسات تضمین کند که این تاسیسات برای تولید پلوتونیوم مورد نیاز در ساخت سلاح مورد استفاده قرار نخواهد گرفت.
دیگر موضوع اصلی مورد اختلاف در مذاکرات میزان پاسخگویی ایران درباره ماهیت نظامی برنامه هسته ای این کشور در گذشته است.
دیپلمات ها می گویند اذعان به اینکه ایران برنامه تسلیحات هسته ای را دنبال کرده ممکن است مانع از دستیابی به توافق شود.
چنانچه این موانع برطرف و دستیابی به توافق نزدیک شود، برخی تحریم های سازمان ملل به حال تعلیق درخواهد آمد اما بسیاری از دیگر تدابیر سازمان ملل با هدف مهار برنامه هسته ای ایران از جمله محدودیت ها در بخش تجارت مواد هسته ای حساس و نیز محدودیت ها بر موشک های بالستیک احتمالا به عنوان موضوعی که باید دست کم به مدت یک دهه تحت نظارت شدید باشد باقی خواهد ماند.
دیپلمات ها اعلام کردند کمیته تحریم های سازمان ملل و نیز هیئت کارشناسان ناظر بر اجرای تحریم های ایران احتمالا همچنان باقی خواهند ماند.
دیوید آلبرایت می گوید آمریکا نیز ممکن است تاکید کند طیف دیگری از تحریم ها از جمله تحریم تسلیحاتی متعارف همچنان باقی بماند که ممکن است به لحاظ اقتصادی و سیاسی به ایران لطمه بزند.
هنوز مشخص نیست شورای امنیت با چه سرعتی برای کاهش تحریم های افراد مرتبط با برنامه های ایران اقدام خواهد کرد اگرچه چنین مسئله ای ممکن است چندان هم حائز اهمیت نباشد زیرا تهران سالهاست که توانسته است این تدابیر را دور بزند.
آمریکا و دیگر قدرت های بزرگ خواهان کنار گذاشتن چماقی نیستند که ایران را به لحاظ اقتصادی و تجاری به شدت تضعیف کرده است اما احتمالا با تعلیق برخی محدودیت ها درمقابل کاهش دامنه برنامه هسته ای این کشور موافقت خواهند کرد.یک توافق ممکن است برنامه ای را به برچیدن دائمی تحریم ها در ده تا 15 سال در صورتیکه ایران به تعهدات خود به طرف مقابل پایبند باشد به دنبال داشته باشد.
یک دیپلمات بلندپایه اعلام کرد توافق هسته ای احتمالا این اختیار را به آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهد داد تا تعیین کند آیا ایران در حال نقض این توافقنامه است یا خیر. چنانچه مشخص شود که ایران در حال فریبکاری است، شورای امنیت می تواند بار دیگر تحریم ها را اعمال کند.
مشکل آن است که لغو تحریم ها آسانتر از وضع آنهاست.به عنوان نمونه، چین و روسیه ممکن است در برابر هرگونه طرح مورد حمایت آمریکا برای وضع مجدد تحریم ها علیه ایران در واکنش به نقض آنها مقاومت کنند.
کارن رز دیپلمات سابق انگلیس که در مذاکرات شورای امنیت در اواخر دهه 1990 درباره برنامه تسلیحاتی عراق شرکت داشت می گوید راه های گوناگونی وجود دارد که بر اساس آن مذاکره کنندگان می توانند اطمینان یابند چنانچه ایران نتواند به تعهدات خود عمل کند تحریم ها بار دیگر اعمال خواهد شد.
وی می گوید برای نمونه، شورای امنیت ممکن است تعلیق موقت تحریم ها را برای یک دوره معین مثلا شش ماه تصویب کند. هنگامیکه این مدت پایان می یابد رای گیری دیگری برای تمدید تحریم ها مورد نیاز است و این برای آمریکا و شرکایش فرصتی را فراهم خواهد کرد تا درباره پایبندی ایران قضاوت کنند.
در مقابل، برچیدن شبکه تحریم های واشنگتن مسئولیتی طولانی و به لحاظ سیاسی پیچیده خواهد بود.انتظار می رود مجموعه ای از تدابیر که شرکت های آمریکایی را از مراودات تجاری در ایران باز می دارد و نیز محدودیت هایی که به علت حمایت ایران از تروریسم علیه این کشور اعمال شده است همچنان به قوت خود باقی بماند.
تحلیلگران و مقامات سابق معتقدند احتمال می رود هرگونه توافق طولانی مدت کاهش تحریم ها را همراه با سال ها نظارت و راستی آزمایی به منظور اطمینان از اینکه ایران واقعا به محدودیت های توافق شده بر سر برنامه هسته ای این کشور پایبند است شامل شود.
ایده لغو سریع سخت ترین تحریم ها منتقدانی دارد که نگرانند آمریکا همه اهرم فشار خود بر تهران را برای دیگر تخلفاتی که موجب وضع تحریم ها شده است از جمله نقض حقوق بشر و حمایت از تروریسم از دست بدهد.
جاناتان پانزر رئیس تحقیقات برای بنیاد دفاع از دموکراسی، گروهی که از تشدید تحریم ها حمایت می کند، می گوید آنها ممکن است معیار تعیین شده برای توافق هسته ای را رعایت و در چارچوب آن صلاحیت خارج شدن از رژیم تحریم ها را پیدا کنند اما هنوز سوالات بسیاری درباره حمایت ایران از حماس، حزب الله، جهاد اسلامی فلسطین و دیگر گروه ها باقی مانده است.
منتقدان هشدار می دهند لغو تحریم ها همچنین با فراهم کردن فرصت برای ایران همچنانکه نفوذ این کشور در عراق، سوریه و یمن رو به افزایش است این کشور را قدرتمند سازد.
